Wina z Dolnego Śląska: młoda tradycja, dojrzały smak. Krótki przewodnik
Dolny Śląsk to dziś jedno z najszybciej rozwijających się miejsc polskiego winiarstwa. Między Wrocławiem, masywem Ślęży i obszarem dawnych wulkanów przybywa winnic stawiających zarówno na vitis vinifera (riesling, pinot noir, chardonnay), jak i nowoczesne odmiany odporne. Sprzyja temu klimat: w 2024 r. Wrocław należał do najcieplejszych miast w kraju (średnia roczna 12,1°C), a na zachodzie Polski okres wegetacyjny sięga 250–255 dni. Efekt? Stabilniejsza dojrzałość gron i większa precyzja zbiorów – a więc i lepsze wina.
Wina dolnośląskie – jak je rozpoznać i czym się wyróżniają?
Dolny Śląsk to region, w którym tradycja spotyka się z nowoczesnością. Tutejsze winnice z powodzeniem uprawiają klasyczne odmiany Vitis vinifera – takie jak riesling, chardonnay czy pinot noir – które pozwalają tworzyć wina nawiązujące do europejskich wzorców. Równocześnie winiarze chętnie sięgają po nowoczesne odmiany odporne, tzw. PIWI (m.in. solaris, johanniter, souvignier gris, regent). Dzięki temu mogą ograniczyć stosowanie środków ochrony roślin, a jednocześnie uzyskiwać wina o ciekawej strukturze i wyrazistym charakterze.
Wyróżnikiem dolnośląskich win jest świeża mineralność wynikająca ze zróżnicowanych gleb – od łupków i granitów po lessy i piaski – oraz dobra, naturalna kwasowość, która nadaje im rześkość i długowieczność. To sprawia, że szczególnie dobrze wypadają wina białe i różowe, choć coraz większe uznanie zdobywają także lekkie, eleganckie czerwone. Wiele z lokalnych etykiet posiada potencjał do produkcji win musujących metodą tradycyjną, które dzięki strukturze i kwasowości porównywane są do najlepszych europejskich przykładów w tej kategorii.
Klimat a charakter win
Na wyjątkowość dolnośląskich win duży wpływ ma lokalny klimat. Region charakteryzuje się stosunkowo ciepłym latem i długą, słoneczną jesienią, co pozwala winogronom spokojnie dojrzewać i osiągać pełnię aromatów. Jednocześnie chłodne noce sprzyjają zachowaniu świeżej kwasowości, która jest znakiem rozpoznawczym wielu tutejszych win. W niektórych częściach Dolnego Śląska, zwłaszcza w rejonach podgórskich, pojawiają się też korzystne różnice mikroklimatyczne – osłonięte doliny, łagodne stoki i przewiewne tereny – które chronią krzewy przed przymrozkami i sprzyjają zdrowemu dojrzewaniu owoców. Dzięki temu możliwe jest uzyskiwanie win nie tylko aromatycznych i rześkich, ale również z potencjałem dojrzewania i rozwoju w butelce.
Winobranie na Dolnym Śląsku — kiedy i jak
biory na Dolnym Śląsku startują zwykle pod koniec sierpnia i trwają do października, a ich termin nie zależy od kalendarza, lecz od rzeczywistej dojrzałości owoców i prognozy pogody. Winiarze regularnie mierzą m.in. °Brix/Blg, pH i kwasowość, aby zdecydować, kiedy winogrona osiągną optymalny balans cukru, kwasów i aromatów. Najczęściej zbiera się ręcznie, o świcie, co pozwala zachować świeżość owoców. Winogrona selekcjonuje się w rzędzie, układając w płytkich skrzynkach o pojemności 10–15 kg, a następnie transportuje szybko i w chłodnych warunkach do winiarni.
W przypadku win białych owoce trafiają do prasy często w całych kiściach, co pozwala uzyskać delikatną, aromatyczną ekstrakcję. Czerwone wina wymagają zazwyczaj odszypułkowania i maceracji ze skórkami, by wydobyć głębię barwy i tanin. Natomiast bazy pod wina musujące zbiera się wcześniej, przy wyższej kwasowości, co zapewnia ich świeżość i strukturę niezbędną do dalszej fermentacji metodą tradycyjną.
Rodzaje i style win z regionu
Białe wytrawne (riesling, chardonnay, johanniter, solaris) – charakteryzują się rześkością, mineralnością i elegancką kwasowością, świetnie komponują się z rybami, owocami morza czy kozim serem.
Czerwone (pinot noir, regent, zweigelt, marquette) – od lekko owocowych i łatwo pijalnych, po bardziej złożone, z delikatnym garbnikiem, idealne do mięs, pieczonych warzyw czy serów dojrzewających.
Różowe – soczyste, aromatyczne i orzeźwiające, doskonałe na ciepłe dni i lekkie przekąski.
Musujące – coraz częściej powstają metodą tradycyjną, zyskując żywą kwasowość i finezję, świetne na rozpoczęcie degustacji lub do uroczystych toastów.
Jak przechowywać? Butelki najlepiej trzymać w chłodzie (10–14°C), w pozycji leżącej (korek), z dala od światła i nagłych wahań temperatury. Wina młode najlepiej spożyć w ciągu 1–2 lat od zabutelkowania, aby cieszyć się ich świeżością i aromatem. W przypadku niektórych białych rieslingów, pinot noir czy win musujących możliwe jest krótkie dojrzewanie, które pogłębia smak i strukturę, ale większość lokalnych win najlepiej smakuje świeża i rześka.
Winnica Zakrzewo (gmina Prusice, Kotlina Żmigrodzka)
Rodzinne gospodarstwo działające od 2016 roku, o powierzchni ok. 1,2 ha i ~4 tys. krzewów. Uprawiane odmiany: białe – Solaris, Bianca, Jutrzenka, Hibernal; czerwone i różowe – Regent, Maréchal Foch, Marquette. Część produkcji to wina musujące. Doskonała baza wypadowa do zwiedzania Trzebnicy i Doliny Baryczy.
Winnica Agat (Sokołowiec, Kraina Wygasłych Wulkanów)
ołożona na stoku dawnego wulkanu, na wysokości 320–330 m n.p.m. Uprawy obejmują Johanniter, Solaris, Riesling, Pinot Gris, Rondo, Regent i Cabernet Cortis. Oferuje enoturystykę, muzeum minerałów oraz noclegi, dzięki czemu jest atrakcją zarówno dla miłośników wina, jak i geologii.
Winnica Alvarium (Ostaszów, skraj Borów Dolnośląskich)
Mała winnica połączona z pasieką. Produkcja obejmuje wina jakościowe i cuvée z Solaris, Johanniter, Gewürztraminer, Riesling. Do tego lokalne miody, zioła oraz warsztaty tematyczne – idealna propozycja na spokojny, „slow” weekend..
Winnica Adoria (Zachowice u podnóża Ślęży)
Projekt Mike’a Whitney’a z Kalifornii. Specjalizuje się w klasycznych odmianach: Riesling, Chardonnay, Pinot Noir oraz Bacchus. Organizowane są regularne spacery po winnicy i degustacje.
Winnica 55-100 (Wzgórza Trzebnickie, ~20 min od Wrocławia)
Położona w regionie o najstarszej tradycji uprawy winorośli w Polsce (XII wiek). Wyjątkowy mikroklimat i walory krajobrazowe sprzyjają rozwojowi enoturystyki. Zwiedzanie i degustacje; wina nagradzane m.in. w Jaśle, na EnoExpo i Bahusie.
Winnica Celtica (Sobótka, u stóp Ślęży)
Ponad 5 tys. krzewów, z pasją do klasyki: Gewürztraminer, Riesling, Merlot. Winiarnia mieści się w zabytkowej Gazowni Miejskiej (1902). Flagowy produkt „Sabat” nawiązuje do lokalnych legend i historii.
Winnica Christopher (Jordanów Śląski, 30 km od Wrocławia)
Łączy tradycyjną uprawę winorośli na Wzgórzach Trzebnickich z nowoczesną produkcją, inspirowaną estetyką architektury modernistycznej. Uprawiane odmiany: Riesling, Chardonnay, Johanniter, Pinot Gris, Cabernet Cortis. Nowoczesne etykiety odzwierciedlają ideę Le Corbusiera – światło, przestrzeń i zieleń.
Winnica Niemczańska (Niemcza / Hotel Niemcza Wino & SPA)
Założona przez pięciu współtwórców (2017). Nasadzenia vinifera i PIWI: Chardonnay, Riesling, Pinot Noir/Gris, Palava, Cabernet Cortis/Blanc, Muscaris, Solaris. Rezerwacje zwiedzania i degustacji przez hotel/partnerów.
Winnica Moderna (Krakowiany)
Tradycyjna uprawa winorośli na Wzgórzach Trzebnickich połączona z nowoczesną produkcją odzwierciedla założenia architektury modernistycznej, której estetykę można podziwiać także na etykietach. Zgodnie z ideami Le Corbusiera modernizm powinien zapewnić każdemu człowiekowi słońce, przestrzeń i zieleń. To wszystko znajdziecie w Winnicy Moderna. Riesling, Chardonnay, Johanniter, Pinot Gris, Cabernet Cortis.
Winnica Trzebnicka (Brochocin Trzebnicki / Zawonia)
Założona w 2020 roku przez Paulę i Korneliusza. Początkowo posadzono dwie czerwone odmiany Vitis vinifera: Pinot Noir i Zweigelt. W 2023 roku rozszerzono nasadzenia o białe szczepy: Chardonnay, Riesling, Solaris, Souvignier Gris.
Dolnośląskie wina to dowód, że młoda tradycja może dorównać dojrzałemu smakowi. Region, który jeszcze dekadę temu był niemal nieobecny na mapie polskiego winiarstwa, dziś staje się jednym z jego liderów — z różnorodnością odmian, coraz wyższą jakością i bogatą ofertą enoturystyczną. Od butelki kupionej na miejscu w winnicy po kieliszek serwowany w lokalnej restauracji — każde spotkanie z winem z Dolnego Śląska to okazja, by spróbować charakteru tutejszej ziemi, klimatu i ludzi, którzy z pasją tworzą nową historię.
